Parafia w Rutkach jest jedną z najstarszych parafii w diecezji łomżyńskiej. Kościół parafialny mieści się w centrum wsi, na ulicy Rynek.
W 1118 roku właściciele Mężenina zbudowali w tym miejscu kaplicę. Gdy ta spłonęła, Marcin Mężeński zbudował w 1373 roku mały kościółek, którego resztki istnieją obecnie jako kaplica Serca Jezusowego. Kościół wzniesiono w 1568 roku. Konsekracji kościoła dokonał biskup płocki Wojciech Baranowski w 1579 roku.
Kościół zbudowany jest w stylu późnogotyckim, murowany, trójnawowy i bazylikowy. Kościół był wielokrotnie remontowany i przekształcany, przede wszystkim w 1863 roku kosztem Agnieszki Buszon właścicielki Mężenina. ( Fasada kościoła parawanowa, późnoklasycystyczna).
W czasie II wojny światowej kościół został poważnie zniszczony. Odbudowy podjął się ks. Czesław Dziondziak, będący proboszczem tutejszej parafii w latach 1941-1971.
To właśnie on wsławił się najbardziej. Dzięki swojej ofiarności ocalił drogocenne dzwony przed hitlerowcami. Kosztowało go to wtedy wiele odwagi i pieniędzy.
Były proboszcz wicedziekan ks. Kanonik Tadeusz Makowski również bardzo dbał o kościół. W latach 1988 – 1989 kościół powiększono przez dobudowanie bocznych naw. Odnowione zostały też neobarokowe organy z 1892 roku. W tym roku oddano do renowacji obraz z głównego ołtarza.
W kościele są cztery ołtarze. W ołtarzu głównym znajduje się obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem, sprawiony w 1649 roku, następnie całkowicie przemalowany lub zastąpiony nowym w XIX wieku; sukienka srebrna pochodzi z 1680 roku. Na zasuwie jest obraz św. Anny, a w zwięczeniu obraz św. Jakuba, oba z 1870 roku.
Po bokach ołtarza stoją rzeźby św. Piotra i Pawła. Ołtarz w kaplicy posiada wezwanie Serca Jezusowego, a w zakończeniu naw bocznych – św. Mikołaja i Matki Boskiej Nieustającej Pomocy, z obrazami patronów. Ołtarz Serca Jezusowego pochodzi z 1848 r, dwa pozostałe z 1863 roku. W zakrystii przechowuje się dwie monstrancje z 1760 i 1890 r.
W roku 1920, kiedy remontowano kościół natrafiono na trumnę obitą metalem. W trumnie tej znajdowały się szczątki rycerza. Miał on długi miecz i pierścień. Przypuszcza się, że był to Świętosław.
W ścianie wschodniej w prezbiterium jest wmurowana tablica inskrypcyjna, z około 1598 roku. Znajduje się tam też marmurowa tablica z napisem: „Pamięci żołnierzy 2 Pułku Ułanów Grochowskich poległych w bitwie dnia 10.09.1939 r. pod Rutkami, Kołomyją, Kalinówką, Pruszkami i innych polach bitew. Towarzysze Broni 1945 r.”
W murowanym z kamienia ogrodzeniu cmentarza kościelnego znajduje się brama – dzwonnica neogotycka z 1863 roku o wysokości 10 metrów. Posiada ona trzy przęsła o dwóch kondygnacjach, w formie czterech czworobocznych wież, między którymi są przejścia.
W dzwonnicy są trzy dzwony: dwa z 1824 roku i jeden z 1873 roku.
Dzwonnica ta zbudowana jest na wzór dzwonnicy z miasta pod Paryżem. Na skraju Rutek mieści się cmentarz o powierzchni 1,91 ha. W środku cmentarza, na najwyższym wzniesieniu znajduje się piękna, murowana kaplica. Została ona wybudowana w 1980 roku. W tym też roku została poświęcona przez biskupa Sasinowskiego.
Naprzeciwko kaplicy widnieje pomnik- obelisk z napisem: „Polegli za Ojczyznę Nieznani Żołnierze Powstania Styczniowego 1863 roku.” Jest to najstarszy pomnik na naszym cmentarzu.
Zbudowany też został pomnik poświęcony bohaterskiej walce Ułanów 2 Pułku.
Na terenie parafii znajdują się, dwa kościoły filialne wybudowane staraniem ks. prob. Tadeusza Makowskiego w miejscowościach Szlasy Łopienite i Zambrzyce Kapusty. Kościół w Szlasach Łopienite wybudowany w latach 1985-1986, a kościół w Zambrzycach Kapustach w latach 1999-2000.
Plebania murowana wybudowana w latach 1983-1985 staraniem ks. prob. Tadeusza Makowskiego i parafian.
Zabytkowy kościół parafialny wpisany jest do rejestru zabytków, nr rej.: A-228 z 9.09.1986r.
Do parafii należą miejscowości:
Rutki Kossaki, Bystry (3,5), Dębniki (3), Dobrochy (6), Duchny (4), Falki (6), Górskie (4), Jankowo (10), Jatki (4), Jawory (7), Kalinówka (2,5), Kałęczyn (4), Kossaki Nadbielne (7), Kossaki Ostatki (7), Króle (6), Meżenin (2), Mieszki (7), Modzele (4), Mońki (2), Nowiny (2), Ożarki (3), Ożary (6), Pęsy (4), Plewki (8), Szlasy Lipno (3,5), Szlasy Łopienite (6), Śliwowo (6), Świętki (7), Tartak Nowy (4), Wielobory (5), Zalesię Nowe (7), Zalesię Stare (5), Zambrzyce Kapusty (9), Zambrzyce Nowe (8), Zambrzyce Stare (7).
Liczba wiernych: 3764
